انگاره ای از حیات لودویگ ویتگنشتاین - وبلاگ رویال درام

به گزارش وبلاگ رویال درام، خبرنگاران، ترجمه کامران برادران: روز گذشته، 26 آوریل، سالروز فراوری لودویگ ویتگنشتاین بود، فیلسوفی که به سختی بتوان گفت اگر نبود چه بر فلسفه، چه تحلیل و چه اندیشه در مقام عام، می آمد. آنچه در پی می آید، یادداشتی از آلیستر مک فارلن، از چهره های تاثیرگذار دانشگاهی در بریتانیا که به بهانه تولد این فیلسوف نوشته شده است:

زمانی که لودویگ ویتگنشتاین در سال 1929 متقاعد شد که به کمبریج بازگردد، عملا نه آهی در بساط داشت و نه مدرکی. برتراند راسل متوجه شد که شرایط پیشین ویتگنشتاین به عنوان دانشجوی کارشناسی ارشد در کالج ترینیتی این امکان را به او می دهد که برای رشته دکترا اقدام کند. جی.ای. مورد هم پیشنهاد کرد که ویتگنشتاین کتاب رساله منطقی-فلسفی را به عنوان تز دکترای خود ارائه کند. جلسه دفاع بدل به افسانه شده است. پس از ارائه، ویتگنشتاین دستی بر شانه دو داور رساله (راسل، فیلسوف پرآوازه و مور) زد و گفت: نگران نباشید. می دانم که هیچ وقت ازش سر درنمی آورید.گزارش مور به شکلی استادانه مختصر بود: این کار را برآمده از نبوغ می دانم و حتی اگر چنین نباشد، بسیار بالاتر از استانداردهای لازم برای مدرک دکترا است. نسل های آینده نگاه روشن تری داشتند. اکنون رساله منطقی -فلسفی به عنوان یک شاهکار شناخته می گردد. در حقیقت، با ادامه رشد دانشجوی پیشین، راسل نگران شد که چه بسا شهرت خودش تحت تاثیر قرار بگیرد.

ویتگنشتاین از این جهت منحصر به فرد است که دو فلسفه متفاوت و بسیار تاثیرگذار را ارائه کرد. هر کدام از این اندیشه ها تاثیری معین کننده بر دو نسل از فیلسوفان پس از خود داشت. تراکتاتس یگانه کتابی است که در زمان حیات ویتگنشتاین منتشر شد. کار بعدی و کاملا متفاوت او، پس از مرگش تحت عنوان پژوهش های فلسفی (1953) منتشر شد. این دو کتاب که با فاصله بیش از سی سال از یکدیگر منتشر شدند، تاثیری بسزا در پیشرفت فلسفه مدرن داشتند. از ویتگنشتاین در زمان حیات تنها 25 هزار ملمه منتشر شد، اما سه میلیون واژه که در آن دورا نبهشان توجهی نشد، صنعت فلسفی کوچکی را برای خود حفظ کردند.

لودویگ یوزف یوهان ویتگنشتاین به تاریخ 26 آوریل 1889 در وین به جهان آمد، فرزند ثروتمندترین و قدرتمندترین احصاب صنعت فولاد در اتریش. تحت تاثیر سوابق خانوادگی، به ماشین آلات علاقمند شد. پس از گذراندن تحصیلات در یک مدرسه تخصصی در رشته ریاضیات و علوم فیزیکی به سال 1906 در دانشگاه فنی شارلوتنبرگ در برلین ثبت نام کرد تا رشته مهندسی مکانیک را ادامه دهد و تنها پس از گذشت سه ترم با دیپلم آنجا را ترک کرد.

به سال 1908 به دانشگاه منچستر رفت، با این هدف که در رشته مهندسی هوانوردی دکترا بگیرد. برای دستیابی به درک مطمئن تر از ریاضیات مورجهانز برای ادامه این رشته، کتاب مبانی ریاضیات برتراند راسل را به دست گرفت و این سراسر زندگی اش را دستخوش تغییر قرار داد. این احتیاج در او شکل گرفت که فلسفه بخواند، رشته ای که حالتی پریشان حال و بیمارگون در او ایجاد می کرد. با این انگیزه، به ملاقات فرگه در ینا رفت تا بلکه یکی از شاگردانش گردد. فرگه اما بهش پیشنهاد کرد که به کمبریج رفته و زیر نظر راسل به تحصیل ادامه دهد.

در اکتبر 1911، راسل در اتاقش در کالج ترینیتی مشغول نوشیدن چای بود که یک آلمانی ناشناس سروکله اش پیدا شد که انگلیسی چندانی بلد نبود اما زیر بار آن هم نمی رفت که به آلمانی حرف بزند. معلوم شد که در شالوتنبورگ مهندسی خوانده اما به فلسفه ریاضیات علاقمند شده و حالا آمده تکمبریج تا نظر مرا بشنود.

زندگی راسل نیز از آن موقع در راستا تغییر نهاده شد. ویتگنشتاین به عنوان دانشجوی کارشناسی در کالج ترینیتی ثبت نام کرد و چیزی نگذشت که سروکله اش در سخنرانی های راسل پیدا شد. برای ویتگنشتاین، سخنرانی خیابانی بود دوطرفه. او اغلب صحبت های استاد را قطع می کرد و بحث را به درازا می کشاند. همین اخلاق به بدنامی ویتگنشتاین انجامید و در ابتدا راسل فکر می کرد که با آدمی غد و خودرای طرف شده. اما به زودی نظرش تغییر کرد و او را چون نمونه ای از نبوغ، هم در معنای مثبت و هم منفی آن، در نظر گرفت. خودِ راسل بعدها گفت که حس می کنم او مسائلی را حل خواهد نمود که من دیگر برای شان زیادی پیر شده ام.

ویتگنشتاین در 1912 کار بر روی چیزی را شروع کرد که در آینده بدل به تراکتاتس شد و برای اولین بار از کمبریج به نروژ رفت تا بدون هیچ گونه مزاحمتی بتواند بر پروژه اش تمرکز کند. تراکتاتس نیز همانند پژوهش های فلسفی در قالب مجموعه ای یگانه و منحصربه فرد نوشته شده و بخش هایی از آن اکنون بدل به جملاتی معروف و زبان زد همگان شده اند.

شاهکار به خاتمه رسید و ویتگنشتاین تصمیم گرفت که چیز چندان ارزشمندی دیگر در فلسفه باقی نمانده است. به نظر او، در آن موقع، مشکل اصلی بهره گیری از منطق برای ایجاد ارتباط میان زبان و تجربه به روشی دقیق و جامع بود و مطمئن بود که توانسته این دشواری را حل نماید. در بعضی جلسات حلقه وین شرکت کرد، جایی که با شور و شوق از ایده های او استقبال شد. با این همه، ویتگنشتاین هیچ گاه از عضویت در گروهی منسجم و سازمان یافته شاد نبود. تراکتاتس در سال 1921 به زبان آلمانی منتشر شد، پس از جنجال هایی بر سر این که چه کسی باید بر آن مقدمه بنویسد. در ادامه، فرانک رمزی، از ذهن های درخشان کمبریج، آن را به انگلیسی ترجمه کرد. این ها همه در حالی بود که توهم خاتمه فلسفه ویتگنشتاین را دچار بحران نموده بود، چراکه دیگر هدفی برای ادامه در خود نمی یافت.

از آن تاریخ به بعد ویتنگنشتاین آنچنان روزهای خوشی را تجربه نکرد. حیاتش آکنده بود از شکنجه های روحی. به عنوان یک روشنفکر قادر نبود با دیگر هم قطارانش ارتباط برقرار کند. او همچنین نتوانست از ثروتی که پس از مرگ پدر به او رسید بهره ببرد و در عین حال به عنوان یک آکادمیسین، هرگونه فعالیت دانشگاهی را مایه تحقیر می دانست. با تامی این اوصاف، نام ویتگنشتاین، به عنوان نویسنده شاهکارهایی چون رساله منطقی -فلسفی همچنان برجای مانده و نشان از ترکیب نبوغی سرشار با انزوایی افسارگسیخته دارد.