با هم بخوانیم 83 سال پیش محمدعلی فروغی در خصوص ایزاک نیوتن که امروز زادروزش است، چه مقاله ای نوشته شده بود - وبلاگ رویال درام

به گزارش وبلاگ رویال درام، در خصوص محمدعلی فروغی این مقاله خبرنگاران را بخوانید.

امروز مصادف است با زادروز یکی از بزرگ ترین دانشندان دنیا -ایزاک نیوتن.

در مقاله ای که می خوانید و من سعی کردم رسم الخط آن را تغییر ندهم، در مرداد سال 1327، محمدعلی فروغی در نشریه ارمغان با ادبیات خاص آن روزگار، در خصوص ایزاک نیوتن نوشته بود.

اسحاق نیوتن انگلیسی بسال 1643 میلادی در Woolsthorpe زاده و بسال 1727 ، در هشتاد و پنج سالگی، در لندن درگذشته است.

نیوتن را اگر از حکمای سده هفدهم بشماریم باعتبار این است که از بزرگترین علمای ریاضی و طبیعی است، و گرنه در مباحث اختصاصی فلسفه وارد نشده. ولی اکتشافاف او در علوم ریاضی و طبیعی بسیار مهم است. خاصه اینکه معلوماتی که او بدست داده ناچار در افکار فیلسوفان و دانشمندان تأثیر بزرک داشته. بنابراین حکمای پس از او در نظرهائی که نسبت به امور عالم پیدا نموده اند رهین منت تعلیمات او میباشند،

شغل مهم نیوتن کارهای علمی و استادی در دانشگاه کمبریج Cambridge و عضویت و ریاست انجمن سلطنتی علمی لندن بوده است. بعضویت مجلس انگلیس نیز منتخب گشته و لیکن در این مقام اهمیتی درنیافته است. چندی هم بریاست ضرابخانهٔ انگلستان منصوب بوده است.

نیوتن در ریاضیات تصرفات چند دارد که از همه مهمتر اختراعی است شبیه بمحاسبهٔ جامعه و فاضله که لایب نیتس مخترع آنست. در اهمیت اختراع این دو حکیم آلمانی و انگلیسی هرچه بگوئیم کم است، و اگر کسی از آن مطلع نباشد چاره نیست جز اینکه بمعلم یا کتاب فنی مراجعه کند.

یکی دیگر از مهمترین آثار نیوتن که در علم کمتر چیزی باین اهمیت است کشف قانون جاذبهٔ عمومی عالم است 1 که معلوم کرد: جمیع اجزاء دنیا از زمین و آسمان جاذب و مجذوب یکدیگرند و حرکات آنها همه منسوب باین دلیل است. و منشأ حرکات ماه و ستارهای آسمان همان امریست که سبب سقوط اجسام بر روی زمین و دلیل سنگینی آنها میشود. و قاعدهٔ این قوهٔ جاذبه را بدست داده است. و چون خوانندگان ما البته این قاعده را میداند و باهمیت آن در هیئت عالم برخورده اند حاجت بتوضیح و بیان نداریم.

هیمنقدر توجه میدهیم که از لفظ جاذبه که در این مورد گفته میشود نباید تصور کرد که حقیقت این امر جذب و انجذاب است، بلکه مانند خود نیوتن باید گفت: آنچه در عالم واقع میشود مثل اینست که اجسام جاذب و مجذوب یکدیگر باشند، حقیقت چیست نمیدانیم، آثار چنان است که میتوانیم چنین تعبیر کنیم.-در این سالهای اخیر درین محبث تحقیقاتی هم شده است که بیانش این جا اقتضا ندارد. در هرحال اکتشاف نیوتن این نظر را تأیید کرد که کلیهٔ دنیا بمنزلهٔ یک دستگاه ماشینی است.

تأثیر و نتیجهٔ این اکتشاف در هیئت و نجوم و مکانیک (علم بقواعد حرکات و قوای محرکه) و کلیهٔ علوم طبیعی چه بوده؟ توضیحش طولانی است و باید بمراجع مخصوص رجوع کرد.

یکی دیگر از آثار بزرک نیوتن تجزیهٔ نور و چگونگی رنگهاست که توضیح آن نیز در این مورد مقتضی نیست. همینقدر گوئیم: تا زمان نیوتن از حقیقت نور و رنک تقریبا هیچ چیز معلوم نشده بود و هرچه در این باب گفته بودند بی مأخذ و واهی بود نیوتن معلوم کرد که: نور سفید و مخصوصا نور شمس مرکب از همهٔ رنگهاست، و رنگین بودن اجسام از آنست که نور خود شمس یا نورهای سفید دیگر چون بر جسم میتابد جسم بمقتضای ترکیب اجزای خود برخی از رنگها را فرو میبرد و برخی را پس میدهد و منعکس میکند، و رنگی را که پس میدهد بچشم ما میرسد و ما جسم را بآن رنگ را میبینم. و اینکه اجسام در تاریکی رنک ندارند از آنست که نور بر آنها نتابیده است تا رنگی بخود بگیرد وسیاهی بیرنگی است.

مرکب بودن نور سفید از رنگهای گوناگون و تجزیهٔ آن بواسطهٔ اسباب طبیعی یا صنعتی که نتیجهٔ اختلاف انکسار شعاع های نور است نیز در علم فیزیک (طبیعی) نتایج فوق العاده مهم داده است که البته خوانندگان از آن مسبوقند و از آنجمله کشفی است که بعدها در خواص اشعهٔ نور نموده اند که از آن رو میتوان پی بجود مواد برد در خصوصی که دسترس بخود آنها نیست مثلا. بواسطهٔ اشعهٔ نور ستارگان میتوان دانست که در آنها چه مواردی موجود است و بعلاوه از چگونگی نور ستارگان میتوان پی بچگونگی حرکات آنها برد و دانست که بما نزدیک میشوند یا دور میروند و بچه سرعت حرکت میکنند.

نیوتن گذشته از معلوماتی که بحساب یا بمشاهده و تجربه حاصل میکرد، قوه فرض و اظهارنظر نیز داشت چنانکه در باب حقیقت نور اظهار عقیده کرد که: ذرات خردیست که از جسم نورانی صادر میشود و بسرعت فوق العادهٔ در فضا سبز میکند و این فرض را فرض فیضان نور میگویند. ولیکن یکی دیگر از دانشمندان معاصر نیوتن یعنی هویگنس Huygens هلاندی در باب حقیقت نور فرض دیگری کرد که بدلائل چند در نزد علماء مقبول شد و بر فرض نیوتن ترجیح یافت. و آن این بود که: فضای عالم پر از مادهٔ رقیق لطیفی است موسوم به اثیر که آن بواسطهٔ اجسام نورانی مرتعش میشود و مانند آب دریاچه که از اثر باد به تموج در میآید در اثیر هم موجهای نور تشکیل میگردد و در فضا سیر میکند.-این فرض تموج تا چند سال پیش مسلم شمرده میشد ولی اخیرا برخی از دانشمندان بدلائلی از آن عدول کردند و بفرض فیضان برگشتند. و برخی هم رأئی اظهار نموده اند که جمع میان آن دو رأی میکند.

در ضمنً خاطر نشان میکنیم که: در همین صدهٔ هفده هم برخی از دانشمندان وسیلهٔ مقدار گرفتن سرعت سیر نور را نیز پیدا کردند و معلوم شد که هرچند سرعت سیرش فوق العاده است و لیکن انتقالش چنانکه بیش از آن فرض نموده بودند آنی نیست. و همین فقره هم در تحقیق احوال نور و حقیقت آن و بسیاری از مسائل دیگر علوم طبیعی مدخلیت تام پیدا نموده است.

(1) نیوتن برای ما دو قانون بزرک کشف کرد. یکی قانون جاذبه عمومی عالم است. دیگری اینکه: قوه جذب اجسام بقدر مربع بعد مسافت آنهاست. یعنی اگر جسمی از جسم دیگری دوبار بزرگتر است قوهٔ جذبش نیز دوبار بیشتر است. هرگاه بعد جسم خرد از جسم بزرک دوبار از مسافت نخستین بیشتر باشد جذب جسم بزرگ چهار بار کمتر میشود. و اگر بعد جسم خرد چهار بار بیشتر باشد جذب جسم بزرک شانزده بار کمتر میشود.