نقش اسلیمی، یکی از هفت نقش اصلی در نگارگری سنتی ایران است - وبلاگ رویال درام

به گزارش وبلاگ رویال درام، قدمت هنر فرش بافی در ایران به سالیانی دور بازمی شود و محصول این هنر مدت هاست که بین جهانیان شهرتی سحرانگیز دارد. نقش و نگارهای بافته شده در فرش های مختلف ایرانی نمایانگر ویژگی های خاص فرهنگ ایرانی است که همین امر باعث شده این هنر مدت ها بین جهانیان از محبوبیت بالایی برخوردار باشد.

به گزارش دنیای سفر عبدالله احراری در گفت و گو با ایسنا با اشاره به اینکه نقش اسلیمی، یکی از هفت نقش اصلی در نگارگری سنتی ایران است اظهار کرد: نقش اسلیمی، شامل خط های پیچیده، منحنی ها و قوس های دورانی مختلف است.

وی در مورد نقوش اسلامی در فرش های ایرانی افزود: امروزه نیز طرح اسلیمی یکی از طرح های پرطرفدار قالی ایران به شمار می رود که در طرح ها و نقوش فرش های منطقه ها مختلفی از جمله فرش های خراسان، اصفهان، کاشان، آذربایجان و ... مورد استفاده قرار می گیرد. در برخی مواقع نیز این طرح به صورت ترکیبی با نقوش دیگر طراحی و بافته می گردد، به گونه ای که در کنار طرح اسلیمی از انواع و اقسام ختایا نیز استفاده می گردد.

عضو انجمن علمی فرش ایران ادامه داد: نقوش اسلیمی در واقع نقش مایه ای پیچ در پیچ و در بسیاری از موارد حلزونی شکل بوده که گفته می گردد برگرفته از درخت مو است. در بسیاری از کتب از نقوش اسلامی با عنوان عربسک یا عربی نام برده شده است و این نقش را از جمله نقوش اسلامی توصیف نموده اند.

احراری بیان نمود: اسلام در توسعه نقش مایه در هنرهای دستی، معماری و بسیاری از رسته های مختلف صنایع دستی نقش داشته و نقش مایه ای است که باب طبع تفکر اسلامی است، زیرا به صورت تجدیدیافته بوده، اما این که منشأ آن را اسلام بدانیم، برداشتی اشتباه است؛ زیرا نقوش اسلیمی در دوره پیش از اسلام نیز مورد استفاده قرار می گرفته است و در بسیاری از منطقه ها این نقش مایه در هنرهای سنتی قبل از اسلام نیز دیده می گردد.

وی اعلام نمود: گفته می گردد که گروهی از هنرمندان این نقش مایه را به حضرت علی(ع) نشان دادند و حضرت بنا به روایاتی که مستند نیست، توصیه کردند که این نقش مایه بیشتر مورد استفاده قرار گیرد. اسلیمی و ختایی دو نقش مایه ای هستند که بسیاری از مواقع در کنار یکدیگر به کار می فرایند و به تعبیری یکدیگر را تکمیل می نمایند. در حالی که هر یک از آن ها به تنهایی نیز مورد استفاده قرار گرفته و به عنوان طرح و نقش فرش به کار می فرایند.

عضو انجمن علمی فرش ایران افزود: طرح اسلیمی در اشکال مختلفی به کار می رود و از زمان صفویه بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است، به گونه ای که در بسیاری از فرش های موجود از دوره صفوی، گونه های مختلف طرح اسلیمی دیده می گردد. اسلیمی ترنج دار ترکیبی از نگاره های ترنج و اسلیمی به صورت اسلیمی ساده، اسلیمی دهن اژدر، اسلیمی شکسته یا اسلیمی لچک ترنج، اسلیمی خرطومی و اسلیمی ماری در فرش های تاریخی و فرش های دوره معاصر دیده می گردد.

احراری توضیح داد: همانطور که گفته شد اسلیمی گونه ای از نقش و نگار است که شامل خط های پیچیده، منحنی ها و قوس های دورانی مختلف می گردد و در تزئینات، کتیبه ها و برخی دیگر از کارهای نقاشی ترسیم می گردد. اسلیمی گاهی به صورت نقش اصلی و زمانی همراه با دیگر طرح ها، در معماری، کتاب آرایی و هنرهای صناعی به کار رفته است.

وی تشریح کرد: عبارت اسلیمی منسوب به اِسْلیم، صورت ممال واژه اسلام است و به این جهت گاهی آن را اسلامی نیز خوانده اند. اسلیمی یکی از هفت نقش اصلی در نگارگری سنتی ایران است. اسلیمی نمودار تجریدی درخت زندگی یا صورت عام درخت به ویژه درخت تاک است که با گردش ها و پیچش های پی درپی و هماهنگ شاخه های آراسته به برگ ها، نیم برگ ها و گره های آن از پایه ای که بند اسلیمی خوانده می گردد، می روید و با نظمی خاص و شکلی چشم نواز که میان اجزاء آن وجود دارد، طرحی ویژه از درخت را ارائه می دهد.

عضو انجمن علمی فرش ایران گفت: تمام منحنی های اسلیمی جهتی به درون و جهتی به بیرون دارند که جزء ذات اسلیمی است که گرایش به بی نهایت دارد و نشانی از جاودانگی در اسلیمی به شمار می رود. اسلیمی طرحی است متشکل از قوس های دورانی زیبا که با چنگ ها، ماهیچه ها، سرچنگ ها، گره ها و انشعاب های مناسب کامل می گردد و زیبایی و شکوه خاصی را دربر می گیرد.

احراری بیان نمود: نقش ها و طرح های اسلیمی ساده ، خرطومی و دهان اژدری از طرح هایی هستند که در هنر ایرانی بیشترین کاربرد را دارند. از دیگر طرح های اسلیمی می توان به اسلیمی حیوان دار، گل دار و برگی اشاره نمود که کاربرد کم تری نسبت به بقیه طرح های اسلیمی دارند.

وی اعلام نمود: در بین طرح و نقش های اسلیمی، طرح دهان اژدری از طرح ها و نقش های معروف محسوب می گردد. در این طرح انتهای شاخه دو بخش متقارن وجود دارد که منشعب می گردد و به مانند دهان اژدها است و بر روی ساقه نیز در بخش های مختلف جوانه هایی دیده می گردد.

عضو انجمن علمی فرش ایران ادامه داد: انواع ساختمان طرح و نقش اسلیمی دارای انواع مختلف ساختمانی است. به عنوان مثال بند (ساقه) یکی از آن ها به شمار می رود که در آن نقش ساقه یا بند در طرح و نقش اسلیمی همچون نقش ساقه گیاهان است که در این طرح سایر اجزای طرح بر روی ساقه واقع شده اند.

احراری افزود: سربند اسلیمی نیز از دیگر انواع ساختمان این طرح محسوب می گردد که از سربند اسلیمی به عنوان اتصال بندهای اسلیمی به منظور افزایش دوام آن ها استفاده می گردد. بعلاوه سر اسلیمی نیز شامل قسمت هایی از طرح اسلیمی می گردد و از آن به عنوان سمبل نقش اسلیمی استفاده می گردد که در گیاهان نماد برگ، گل و غنچه و در حیوانات هم عاج است.